Hadislerle İlim Ve Hikmet
Yazar: İmam Nevevî
Çeviren : Ali Kaya
Yayınevi : Semerkand
Hadis ilmi sahasında her çağda eserler verilmiştir. Bu ilme hizmet eden âlimlerden biri de İmam Nevevî'dir.
Nevevî tarafından derlenmiş kırk iki hadis ihtiva eden el-Erbaʿîn adlı mecmuası, Müslümanların yaşadığı bütün ülkelerde en çok yaygınlık kazanmış ve üzerine pek çok şerhler yapılmıştır. Kitabın aslını oluşturan hadisler seçilirken dinin temelini oluşturan, geniş anlamlı, özlü hadislerden olmasına dikkat edilmiştir. Hâfız İbn Receb el-Hanbelî tarafından yazılan, sizlere "Hadislerle İlim ve Hikmet" adıyla tercümesini sunduğumuz, Câmiʿu’l-ʿulûm ve’l-ḥikem fî şerḥi ḫamsîne ḥadîs̱en min cevâmiʿi’l-kilem isimli şerh de, İmam Nevevî tarafından derlenen Kırk Hadis üzerine yazılan şerhlerin en değerlisi ve en çok beğenileni olmuştur. Yazdığı bu şerhde de hadis ilminin dirâyet ve rivâyet konularındaki mahâretini görebilmek mümkündür. Kitabın aslını oluşturan 50 hadis iki bin civarında hadis ile açıklanmıştır. Hadislerden çıkarılan hükümlere yer verilmiş, farklı görüşlerin delilleri de belirtilmiştir. Ayrıca şerhi yapılan hadis-i şerif ile ilgili olarak selef içinde ilim, takvâ, vera? ve zühd gibi sıfatlarla öne çıkmış sâlih kimselerin hikmetli sözlerini, tavır ve yaşayışlarından güzel ve ibretli örnekleri nakletmiştir. Bunlar insanların gönlüne işleyen ve onların ruhu üzerinde büyük etki bırakan özellikteki sözler ve kıssalardır. Eserde geçen ana hadisler dışında sekiz yüzün üzerinde hadisin metni alınarak harekelenmiştir. Kitabın sonunda, istifadeyi kolaylaştırmak maksadıyla muhtasar bir sözlük konulmuştur. Ayrıca çok kapsamlı ve ayrıntılı indekse yer verilmiştir. Eserde geçen kitap ve şahıs isimleri, hadislerin tercümeleri ve arapça asılları ayrı ayrı indekslenmiştir.
Hadislerin her birinin şerhinde, hadislerin iyice anlaşılması, birbirine zıt gibi görünen hususların açıklanması, hadislerden çıkarılan hükümlerin beyan edilmesi, mezhebler arasındaki farkların belirtilmesi gibi hususlara dikkat edilmiştir. Hadisler konuyla ilgili âyet-i kerimelerle desteklenmiş, bu âyetlerin izahları için selefin görüşlerine yer verilmiştir. Konuyu oluşturan ana hadisi açıklayıcı nitelikteki hadislere bol miktarda yer verildiği görülmektedir.
Hadislerden çıkarılan hükümleri açıklarken, sahâbe-i kirâm, tâbiîn ve imamların görüşlerine yer verir. Farklı görüşler, bunların ihtilaf noktaları, farklı görüşlerin delilleri, zayıf ve güçlü olanlar hakkında açıklamalarda bulunur.
Aslî hadislerin her birinden sonra bunların tahrîci yapılmıştır. Yani müellif hadis ilmi açısından bu hadislerin sıhhat durumlarını; isnâdının kimlerden oluştuğunu, isnâdı oluşturan ravilerin durumları, hadis ilminde yetkin olan âlimlerin bu hadis ve isnadı oluşturan raviler hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir. Bundan sonra hadisin benzer ve yakın lafızla gelen rivayetleri yer alır. Daha sonra müellif kendi usulüne göre hadisleri şerh eder.
Biz bu kıymetli eserin tercümesinde şu hususları yerine getirdik:
· Açıklamalar ve notlar. Kitapta geçen, anlaşılması zor ve kapalı yerlerin daha rahat anlaşılabilmesi için açıklayıcı notlar koyduk.
· Tahrîcler. Tercümemizde tahkikli ve tahrîcli bir baskıyı kullandık. Ancak muhakkikin yaptığı tahrîcler eserin pek çok yerinde ilâve tahrîc çalışması ile desteklenmiştir.
· Hadislerin metinleri. Kitabın asıl metnini oluşturan elli hadise ilâve olarak 825 hadis daha asıl metinleri ile yazılmış ve harekelenmiştir.
· İndeks: Kitabın geniş bir indeksi yapılmıştır. Bu indeks dört kısım-dan oluşmaktadır.
1. Hadisler indeksi. Hadis indeksi oldukça geniş tutulmuştur. Kitabın içinde geçen 2000’e yakın hadisin başlangıcına göre alfabetik indeksi yapılmıştır.
2. Konu ve kavram indeksi. Bu bölümde kitabın içinde geçen konu ve kavramlar indekslenmiştir.
3. İsim ve kitap indeksi. İndeksin bu bölümünde de kitapta geçen isimler ve kitaplar indekslenmiştir.
4. Hadis metinlerinin indeksi. Bu bölümde, kitabın içerisine alınan 870 hadisin indeksine yer verilmiştir. İndeks genelde hadislerin başlangıçlarına göre hazırlanmıştır. Bununla birlikte bir hadis birkaç yönden indekse alınmıştır. Özellikle uzun hadislerde müstakil anlam ifade eden cümleler göz önüne alınarak ayrı ayrı indekslenmiştir.
· Muhtasar sözlük. Kitapta konunun gereği olarak sık sık hadis ve fıkıh (İslâm hukuk) terimlerine yer verildiği görülür. Bu kelimelerin sözlükteki anlamları dışında terim anlamları bulunmaktadır. Bu terimler ve kavramlar üçüncü cildin sonunda “Muhtasar Sözlük” başlığında verilmiştir.
· Başlıklar fihristi. Kitabın konularını oluşturan başlıkların alfabetik fihristi de aranan konuya rahat ve hızlı biçimde ulaşmayı sağlayacak bir kolaylık olmak üzere hazırlanmıştır.
